از نظر من کیفیت مطالعه دو بخش مهم دارد:
نخست : وضوح و شفافیت در روش ها .
یعنی این که هر فردی روش های مناسب خود را برای مطالعه بشناسد و بتواند به طور واضح روش های خود را بیان کند و بنویسد .
دوم :تعادل داشتن در مطالعه
یعنی در بخش های مختلف مطالعه ، هر فردی متناسب با وضعیت خود و نیازهایی که دارد تعادل ها را رعایت کنید و از افراط و زیاده روی در بعضی کارها و کم کاری در زمینه های دیگر بپرهیزد . صفحه ی ۱۸۲ دفتر برنامه ریزی در زمینه ی تعادل راهگشاست .
هم روش های مطالعه وهم تعادل های مطالعه برای هر فردی متفاوت از دیگران است . البته نکات مشترک زیادی هم در بین روش های موفق وجود دارد ولی هر فردی باید قبل از نگاه به دیگران به خود اتکا کند و روش های مناسب خود و تعادل های مناسب خود را بر اساس موفقیت های قبلی اش کشف کند و سپس به سراغ دیگران برود . نخستین افرادی که می توانند به شما کمک کنند پدر و مادر و خانواده شما هستند زیرا ایشان علاوه بر انگیزه ی کمک به شما شناخت بیشتری هم از رفتار آموزشی و مطالعه ی شما از کودکی تا کنون دارند و بهتر می توانند با شما گفت و گو کنند و در کشف روش های موفق به شما یاری برسانند . پس از اولیا گفت وگو با دوستان خوب و پشتیبانتان می تواند در کشف روش های موفق و بهبود کیفیت مطالعه به شما کمک کند . اما یادتان باشد که در این جا هم نقش اصلی را خودتان دارید.
در این مقاله ابتدا به روش ها می پردازم و شیوه ی کشف روش های مناسب شما را بیان خواهم کرد و سپس در مورد تعادل های مطالعه توضیح خواهم داد.
کشف روش از موفقیت ها
( بهترین نمره ها نتیجه ی بهترین روش ها هستند)
وضوح در روش ها (دانش آشکار به جای دانش ضمنی)
توانایی در بیان روش ها و نوشتن روش ها
هر دانش آموزی روش های یادگیری مخصوص به خود را دارد . دانش آموزانی که روش هایشان را می شناسند ومی توانند آن ها را به طور واضح و شفاف برای خود و دیگران توضیح دهند ازدیگرانی که نمی توانند روش هایشان را بگویند نتیجه ی بهتری می گیرند و نتایجشان پایدارتر و دائمی تر است . زیرا آن ها وقتی از درستی روش هایشان مطمئن می شوند به سادگی روش هایشان را تغییر نمی دهند و راهکارهای درست را به طور پیوسته ادامه می دهند . توصیه من این است که روش هایتان را درجایی بنویسید و به تدریج و هر گاه که نکته ی جدیدی در روش های خودتان کشف کردید به آن مجموعه اضافه کنید . شاید در ابتدا نتوانید خیلی خوب و منسجم ، روش هایتان را توضیح دهید . مهم نیست به تدریج این توانایی تان کامل تر می شود وقتی روی روش هایتان مسلط شدید موفقیت هایتان بیشتر تضمین می شود .
چگونه می توانید روش های مناسب خودتان را کشف کنید ؟
روی بهترین درس تان تمرکز کنید
برای تشخیص روش هایی که مطلوب و مناسب خودتان است باید به روش هایتان فکر کنید . اما آیا می دانید که چطور باید فکر کنید و روش هایتان را کشف کنید .پیشنهاد می کنم روی بهترین درستان تمرکز کنید و ببینید که در آن درس چه کارهایی کرده اید که موفق شده اید . بهترین راه برای کشف روش های موفق این است که از نمره های خوبتان شروع کنید .متاسفانه بسیاری از مردم به جای توجه به نقاط قوت و کشف روش های موفق روی نقاط ضعف خود تمرکز می کنند آن ها با این کار هیچ روشی کشف نخواهند کرد . پدر فرهیخته ای می گفت من وقتی کارنامه ی پسرم را می دیدم به نمره های شیمی او که خیلی خوب بود کاری نداشتم و دائم به او تذکر می دادم که باید نمره های فیزیکش را که خوب نبود بهتر کند . ایشان می گفت اکنون متوجه شده ام که اگر به جای تمرکز روی ضعف پسرم که نمره های فیزیکش بود روی نقاط قوت او تمرکز می کردم او یک سال برای رسیدن به رشته ی دلخواه پشت کنکور نمی ماند . ایشان در همان حال از پدری یاد می کرد که همواره در باره ی پسرش می گفت من از او راضی ام و نمراتش خوب است البته این پدر به روش های فرزندش کاری نداشت اما به جای تمرکز روی نقاط ضعف فرزند روی نقاط قوت او تاکید می کرد و نتیجه این شد که پسر ایشان در همان سال اول در رشته ی دلخواه پذیرفته شد .
تمرکز روی نقاط قوت علاوه بر این که سبب افزایش اعتماد به نقس و امید و خود باوری شما می شود یک فایده خیلی مهم تری هم دارد : شما از این طریق می توانید روش های خوب خودتان را کشف کنید . اما برای این که بدانید منظور از روش های مطالعه چیست به چندمورد مهم اشاره می کنم.
یادگیری در کلاس
در درس هایی که موفق تر هستید یادگیری تان در کلاس چگونه است . آیا قبل از کلاس خودتان را برای کلاس آماده می کنید؟چگونه ؟ آیا قبل از کلاس پیش خوانی دارید ؟ تمرکزتان در کلاس چگونه است ؟ آیا در کلاس حضور فعال دارید ؟ از دبیرتان سوال می پرسید به پرسش ها پاسخ می دهید ؟ در جریان کلاس فعالیت ذهنی دارید هم زمان با تدریس معلم مساله و تمرین حل می کنید ؟ برای خودتان سوال و مساله طرح می کنید ؟ به پرسش های دیگران پاسخ می دهید ؟
(پیش خوانی ، حضور فعال درکلاس ، فعالیت ذهنی همراه با تدریس دبیر)
یادداشت برداری
در درسی که موفق تر هستید شیوه ی یادداشت برداری شما در کلاس چگونه است ؟ آیا جزوه نویسی می کنید یا یادداشت برداری فردی و مستقل دارید ؟ اگر خودتان یادداشت برداری می کنید روش یادداشت برداری تان چگونه است ؟ ( کلید واژه ، نکات کلیدی ، اندیشه های کلیدی، درخت دانش ، ارتباط مفاهیم با فلش (پیکان ) ، های لایت کردن قسمت های مهم با مارکر یا خط کشیدن زیر قسمت های مهم ، درست کردن جدول یا نمودار، رسم شکل و تصویر برای تجسم بهتر موضوعات و یا این که روش های دیگری دارید ؟ آیا در همه ی درس ها روش های یادداشت برداری تان یکسان است یا این که خودتان یادداشت برداری نمی کنید و فقط جزوه ی معلم را مطالعه می کنید )
بازیابی به جای بازخوانی پس از کلاس
درس هر روز در همان روز
آیا در درس هایی که موفق تر هستید درس هر روز را درهمان روز می خوانید ؟ چند ساعت پس از کلاس درس همان روز را می خوانید ؟ آیا با دوباره خواندن جزوه ی کلاس شروع می کنید ؟ یا این که بازیابی را ترجیح می دهید و بدون این که به جزوه نگاه کنید سعی می کنید آموخته های خود را به خاطر بیاورید و بازیابی کنید و سپس به سراغ یادداشت ها و جزوه هایتان بروید ؟برای شما کدام مهم تر است بازیابی یا بازخوانی ؟
انتخاب منابع
اولین منبعی که به سراغ آن می روید کدام است . اولویت اول شما جزوه ی کلاسی است یا کتاب درسی ؟
ابتدا کدام تمرین ها را حل می کنید تمرین های حل شده یا حل نشده ، تمرین های معلم یا تمرین های کتاب ، آیا مسائل و تمرین های کتاب پرتکراررا تمرین می کنید ؟ آیا تست های کتاب های آبی کانون را تمرین می کنید ؟( همه ی تمرین ها یا بعضی تمرین ها؟ ) یکی از ویژگی های نوابغ قدرت تشخیص اولویت هاست .
برای تمرین تستی اولویت شما با تست های کنکور است یا تست های تالیفی؟
داشتن روش ثابت
آیا روش و الگوی ثابت یا نسبتا ثابتی برای مطالعه و وعده های مطالعه دارید؟
آیا درسی که در آن موفق هستید را معمولا پیش خوانی می کنید؟ همه ی درس ها را پیش خوانی می کنید یا بعضی درس ها را ؟ ، آیا درس هر روزتان را در همان روزمطالعه می کنید ؟همه ی درس ها را پیش خوانی می کنید یا فقط درسی که در آن موفق تر هستید ؟ درس ها را چند روز یک بار مطالعه می کنید ؟هرروز؟ یک روز درمیان ؟ هفته ای دوبار ؟ یا الگوی دیگری دارید ؟ زمان مطالعه تان چه ساعتی در روز است ؟
روش های پیشنهادی دیگران را بشنوید اما خودتان تصمیم بگیرید
روش های شما از کجا آمده اند؟
برخی از روش های خوبتان را خودتان کشف کرده اید و با آزمون وخطا به دست آورده اید . برخی دیگر را پدر و مادر یا معلمانتان در طول سال ها به شما پیشنهاد کرده اند و شما آن ها را اجرا کرده اید و وقتی آن ها را سودمند یافته اید آن روش ها را ادامه داده اید . بعضی مواقع هم پیشنهادات را شنیده اید به آن پیشنهادات فکر کرده اید و آن ها را قبول نداشته اید یا این که آن ها را تغییر داده اید . من هر دو شکل را در جلسه هایی که با دانش آموزان داشته ام شنیده ام . مثلا دانش آموزی وقتی روش خود را در باره ی مطالعه درس فیزیک توضیح می داد گفت من هر موقع موضوعی را متوجه نمی شوم کتاب یا جزوه را با این که متوجه نشده ام چند بار می خوانم. از او پرسیدم این روش را خودت کشف کردی یا شخص دیگری به شما یاد داد ؟ دانش آموزگفت مادر من که معلم دبستان است از زمانی که من دبستانی بودم این روش را به من یاد داد و گفت حتی اگر درس را متوجه نشدی چند بار از روی جزوه یا کتاب آن قسمت ها را بخوان به تدریج متوجه خواهی شد. دانش آموز می گفت من این روش را چندین بار انجام دادم و دیدم که به تدریج موضوعی را که قبلا یاد نگرفته بودم را یاد می گیرم . خوب این روشی بوده که دانش آموز از پیشنهاد مادرش یاد گرفته اجرا کرده موفق شده و ادامه داده است .
از سوی دیگر مثال هایی هم هست از توصیه های که دانش آموز آن ها را نمی پذیرد یا تغییر می دهد و نتیجه می گیرد. مهم ترین فایده ی گفت و گو با معلمان و پشتیبان و دوستان و همه ی اشخاص فرهیخته این است که شما را به فکر وا می دارد و شما راجع به روش ها فکر می کنیدو حتی اگر آن ها را قبول نکردید روش خوبی کشف می کنید و به کار می گیرید که برایتان مناسب است . در این زمینه هم هفته ی گذشته دانش آموزی می گفت دبیر عربی اوپیشنهاد کرده بود وقتی تست های عربی را کار می کند هر گاه یک تست را تمرین کرد بلافاصله به سراغ پاسخنامه برود و روش صحیح را بررسی کند . اما دانش آموز می گفت من پس از یکی دو بار تمرین و وقتی تشخیص دادم این روش برای من مناسب نیست تصمیم گرفتم به جای یک سوال به یک سوال هر ده سوال یک بار به سراغ پاسخنامه بروم و این روش را بهتریافتم و به من بیشتر کمک کرد جالب است بدانید در همان جلسه که هفت دانش آموز شرکت داشتند دو دانش آموز دیگر هم بررسی ده سوال به ده سوال را پسندیدند و تصمیم گرفتند که آن ها هم به همین ترتیب عمل کنند . واقعیت این است که اگر دبیر عربی به این دانش آموز پیشنهاد نمی داد که یک سوال یک سوال پاسخ ها را بررسی کند آن دانش آموز به این فکر نمی افتاد که تعداد مناسب برای بررسی پاسخ ها چند تا چند تاست و روش مناسب برای خود او کدام است . مهم این است که با افراد فرهیخته و علاقه مند گفت وگو کنید و سپس خودتان هم فکر کنید و اگر لازم بود چند بار تمرین کنید و آن چه که برایتان مفید بود را اجرا کنید
تعادل ها
عنصر دوم در کیفیت مطالعه رعایت تعادل هاست . البته تعادل های هر دانش آموزی مربوط به شرایط خود او و نیازهای خود اوست . مثلا دانش آموزی که در مطالعه ی مفهومی و تشریحی درس ها افراط کرده است نیاز دارد که بیشتر تمرین و تست حل کند و از سوی دیگر دانش آموز ی که در تمرین تست افراط کرده و کم تر به مطالعه ی تشریحی ومفهومی پرداخت است نیاز دارد که بیشتر به سراغ کتاب درسی برود و مطالعه ی مفهومی و تشریحی خود را افزایش دهد . گاهی اوقات دانش آموزان موفق در توضیح روش هایشان نکات کاملا متضاد ومخالف یک دیگر را بیان می کنند و این موضوع به جز سلیقه هایی که هر کدام از آن ها دارند به شرایط و نیازهای هر کدام بستگی دارد . بنابراین در رعایت تعادل ها ابتدا شرایط خودتان و نیازهای خودتان را بررسی کنید و درنظر بگیرید که در کدام سر طیف باید کم کاری و کم توجهی خود را جبران کنید و اگر تشخیص می دهید که افراط و تفریط نداشته اید و متعادل کار کرده اید در آن زمینه به خودتان اطمینان کنید وکار را به همان روش درستی که دارید ادامه دهید .
تعادل ها ی مطالعه کدام ها هستند ؟
ارتباط کیفیت مطالعه و تعادل ها
تعادل های مطالعه زیر مجموعه ای از تعادل های زندگی آموزشی شماست که فقط روی سبک مطالعه ی شما متمرکز می شود . اما شما در زندگی آموزشی تان کارهای متعددی در مدرسه و خانه و جامعه انجام می دهید که بخشی از سبک زندگی شما را تشکیل می دهد . مثلا تعادل در درس خواندن و ورزش و هنر و فعالیت های مذهبی و اجتماعی وزندگی در فضای مجازی و واقعی و تفریح و استراحت . برخی از اولیا ترجیح می دهند که فرزندشان کم تر درس بخواندو فشار کم تری از لحاظ مطالعه روی او باشد اما شادتر باشد و برخی هم ترجیح می دهند که با سخت کوشی و تلاش به هدف های مهم تری دست پیدا کنند .برخی ورزش و هنر را به درس ومطالعه ترجیح می دهند و به هر حال هر فرد و خانواده ه ای متناسب با اهداف زندگی خود به نوعی تعادل های زندگی اش را تنظیم می کند .نمی توان از دانش آموزی که هدف نهایی او این است که قهرمان ورزشی بشود انتظار داشت که همان قدردرس بخواند که دانش آموزی که هدف او دانشمند شدن و رسیدن به مدارج بالای علمی است . تعادل های این افراد متناسب با شرایط خانوادگی و اهدافشان متفاوت است . اما در این جا می خواهیم درباره ی کیفیت مطالعه و تعادل های آموزشی تمرکز کنیم.
به برخی تعادل های مطالعه ی دانش آموزان اشاره می کنم . مجموعه ی تعادل های مطالعه ی شما سبک مطالعه ی شما را متناسب با اهداف آموزشی تان مشخص می کند .
تعادل مطالعه ی تشریحی و مفهومی و حل تمرین و مساله و تست
تعادل در تمرین های تشریحی و تمرین تست های چهار گزنیه ای
تعادل مطالعه ی درس های عمومی و اختصاصی
تعادل مطالعه ی درس های چهارم ( پیش دانشگاهی ) و پایه ( برای داوطلبان کنکور)
تعادل شرکت در کلاس و مطالعه ی فردی دانش آموز
تعادل در مطالعه ی هر درس در مقایسه با بقیه ی درس ها ( افراط و تفریط نداشتن در مطالعه ی درس های مختلف)
چگونه می توان تعادل و عدم تعادل را تشخیص داد؟
صفحه ی ۱۸۲ دفتر برنامه ریزی مهم ترین کمک را در این زمینه به دانش آموزان می کنند شما با بررسی صفحه ی ۱۸۲ متوجه می شوید که آیا در یک دوره ی یکی دو ماهه آیا روی یک درس یا برخی درس ها افراط داشته اید آیا برخی درس ها را کنار گذاشته اید یا کم کاری کرده اید . صفحه ی ۱۸۲ به شما کمک می کند تا از افقی بالاتر به کار خود نگاه کنید و چیزهایی را که در رفتار روزمره تان متوجه نمی شوید دریابید .
هم چنین صفحه ی ۱۸۲ سبب می شود شما میزان اثر بخشی روش های مطالعه تان را هم تشخیص دهید .معمولا درس هایی که در آن ها نمره های خوب کسب نکرده اید درس هایی هستند که در آن ها کم کاری داشته ایداما اگر درسی را زیاد مطالعه کرده اید اما به نتیجه ی مطلوب نرسیده اید معلوم می شود که روش هایتان درست و موثر نبوده است و باید به تصحیح روش ها بپردازید .
چگونه می توان در درس هایی که کم تر موفق هستید کیفیت مطالعه را بهبود بخشید ؟
اگر در مطالعه ی درسی کم کاری نکرده اید و تعادل داشته اید برای بهبود کیفیت مطالعه دو روش وجود دارد :
نخست این که روش های مناسب خودتان در درس های موفق را برای آن درس های دیگرهم اجراکنید . این کار به ویژه برای درس هایی از برخی جنبه ها شباهت دارند موثرتر است .
دوم این که به سراغ کلکسیون روش ها بروید . در سایت کانون قسمتی با عنوان کلکسیون روش ها وجود دارد که در آن قسمت ، دانش آموزان برتر روش های خود را برای درس های مختلف توضیح داده اند . هم چنین می توانید با دوستان و هم کلاسی هایتان گفت وگو کنید و در باره ی روش هایشان توضیح بخواهید یا این که از معلمان و پشتیبانتان راهنمایی بخواهید . البته همان طور که پیش تر توضیح دادم ممکن است با روش های متفاوت ومتضاد مواجه شوید .خودتان باید تشخیص دهید کدام روش با شرایط و نیازهای شما سازگارتر است . آن روش ها را تجربه کنید و اگر برایتان سودمند و موثر بود ادامه دهید .
در این مقاله در باره ی کیفیت مطالعه و روش های بهبود آن توضیح دادم اما در پایان باید تاکید کنم که زحمت کشی و تلاش و سخت کوشی در کشف روش های مطالعه نیز به شدت تاثیر گذار است . علاوه بر این که زحمت و تلاش مهم تر از کیفیت مطالعه است در کشف روش های مطالعه هم کمیت و ساعات مطالعه ی شما تاثیر گذار است زیرا دانش آموزی که زیاد مطالعه می کند تجربه های بیشتری دارد و بیشتر از دیگران در معرض تجربه های موفق و روش های موفق قرار می گیرد .
زیاد بخوانید و خوب بخوانید
زیاد بخوانیدو خوب بخوانید
با آرزوی موفقیت برای همه ی شما که تلاش می کنید